Bizden Haberler

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ UYGULAMA REHBERİ -7 AR-GE MUHASEBESİ

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ UYGULAMA REHBERİ -7

AR-GE MUHASEBESİ

Ar-Ge muhasebesi, şirketlerin Ar-Ge (Araştırma ve Geliştirme) faaliyetlerine ilişkin finansal süreçleri yönetmesini ifade eder. Ar-Ge muhasebesi, Ar-Ge harcamalarının kaydedilmesi, raporlanması ve Ar-Ge projelerinin maliyetlerinin hesaplanması gibi özel gereksinimleri içerir.

Ar-Ge muhasebesi hakkında bazı temel bilgiler:

1. Ar-Ge Harcamalarının Sınıflandırılması

Ar-Ge faaliyetleri için yapılan harcamaların doğru sınıflandırılması, muhasebe ve maliyet yönetimi açısından kritik bir unsurdur. Ar-Ge muhasebesinde harcamalar, aşağıdaki ana kategorilerde sınıflandırılır:

Personel Maliyetleri: Ar-Ge projelerinde görev alan çalışanların maaşları, sosyal güvenlik primleri ve yan hakları.
Malzeme Tüketimi: Ar-Ge projelerinde kullanılan hammaddeler, sarf malzemeleri ve üretim girdileri.
Ekipman Maliyetleri: Projeler için satın alınan makineler, donanımlar ve yazılım lisansları.
Dış Kaynak Kullanımı: Ar-Ge faaliyetleri için dışarıdan alınan danışmanlık, test ve analiz hizmetleri.

Bu sınıflandırma, şirketlerin Ar-Ge harcamalarını doğru bir şekilde yönetmelerini ve vergi teşviklerinden faydalanmalarını sağlar.

2. Aktifleştirme ve Giderleştirme

Ar-Ge harcamalarının nasıl muhasebeleştirileceği, yerel muhasebe standartlarına ve vergi düzenlemelerine göre değişiklik gösterebilir. Ar-Ge harcamaları iki şekilde muhasebeleştirilebilir:

Aktifleştirme: Ar-Ge harcamaları, gelecekte ekonomik fayda sağlayacak projelere yönelikse aktifleştirilebilir. Bu durumda, harcamalar bir varlık olarak kaydedilir ve ilerleyen dönemlerde amortisman yoluyla giderleştirilir.
Giderleştirme: Eğer Ar-Ge harcamaları, doğrudan gelir elde etmeye yönelik kısa vadeli faaliyetlerse, bu harcamalar gider olarak kaydedilir ve ilgili dönemde muhasebeleştirilir.

Yerel düzenlemelere bağlı olarak, belirli koşulları sağlayan Ar-Ge projeleri için yapılan harcamalar aktifleştirilebilir ve amortisman yoluyla maliyetleri uzun vadeye yayılabilir.

3. Maliyet Hesaplama ve Takibi

Ar-Ge projelerinde maliyet hesaplaması ve takibi, işletmenin maliyet yönetimi açısından önemlidir. Ar-Ge projelerinin maliyetlerini doğru bir şekilde izleyebilmek için, her proje için maliyet merkezleri veya proje bazlı hesaplar oluşturulur. Bu sayede:

Harcamaların hangi projeye ait olduğu net bir şekilde görülebilir.
Projelerin mali performansı ve karlılığı analiz edilebilir.
Teşvik ve hibe gelirlerinin hangi projelere uygulandığı kolayca raporlanabilir.

Proje bazlı muhasebe, Ar-Ge harcamalarının izlenmesini ve raporlanmasını daha şeffaf hale getirir.

4. Teşviklerin Muhasebeleştirilmesi

Ar-Ge faaliyetlerine yönelik çeşitli devlet teşvikleri ve hibe programları mevcuttur. Teşviklerin muhasebeleştirilmesi, şirketlerin faydalandıkları teşvik programlarına ve yerel düzenlemelere göre değişir. Teşviklerin doğru şekilde muhasebeleştirilmesi, şirketlerin vergi avantajlarından maksimum düzeyde faydalanmalarını sağlar.

Vergi Teşvikleri: Ar-Ge harcamalarının bir kısmı vergi matrahından indirilebilir. Bu indirimlerin muhasebeleştirilmesi, gelir tablosunda doğru bir şekilde gösterilmelidir.
Hibe Gelirleri: Ar-Ge projelerine yönelik alınan hibe ve destekler, gelir olarak kaydedilir ve bu gelirlerin harcandığı yerler detaylı olarak raporlanır.

Teşviklerin ve hibelerin doğru şekilde muhasebeleştirilmesi, şirketin denetim süreçlerinde karşılaşabileceği sorunları önler.

5. Patent ve Fikri Mülkiyet Varlıklarının Yönetimi

Ar-Ge faaliyetleri sonucunda elde edilen patentler ve fikri mülkiyet hakları, işletmenin maddi olmayan duran varlıkları olarak kabul edilir. Bu varlıkların muhasebeleştirilmesi aşağıdaki işlemleri kapsar:

Değerleme: Patent ve fikri mülkiyet hakları, edinim maliyeti veya geliştirme maliyeti üzerinden değerlenir.
Amortisman: Patentler ve diğer fikri mülkiyet varlıkları, kullanım süresi boyunca amortismana tabi tutulur.
Lisanslama Gelirleri: Şirket, sahip olduğu patentleri üçüncü taraflara lisanslayarak gelir elde edebilir. Bu lisans gelirlerinin muhasebeleştirilmesi, işletme gelirleri içinde gösterilir.

Patent ve fikri mülkiyet varlıklarının muhasebeleştirilmesi, şirketin bilançosunda doğru bir şekilde yer almasını sağlar.

6. Raporlama ve Vergi İdari Süreçleri

Ar-Ge muhasebesi, vergi idari süreçleri ve düzenleyici kurumlar tarafından istenen raporlamaları içermektedir. Ar-Ge faaliyetlerinin doğru şekilde raporlanması, şirketlerin vergi teşviklerinden faydalanmaları ve ilgili yasal düzenlemelere uyum sağlamaları açısından önemlidir.

Vergi Beyannamesi: Ar-Ge harcamaları, vergi beyannamelerinde doğru bir şekilde belirtilmeli ve vergi indirimleri talep edilmelidir.
Raporlama: Şirketler, Ar-Ge projelerine yönelik harcamaları, teşvikleri ve elde edilen sonuçları düzenli olarak raporlamalıdır. Bu raporlar, teşvik veren kurumlar (örneğin TÜBİTAK, KOSGEB) tarafından talep edilebilir.

Doğru raporlama, vergi avantajlarından faydalanma ve denetim süreçlerinin başarılı bir şekilde yönetilmesi açısından önem taşır.

Ar-Ge muhasebesi yerel yasal düzenlemelere ve şirketin spesifik durumlarına bağlı olarak değişebilir.

Ar-Ge indirimi hesaplama süreci birkaç aşamadan oluşur ve bu süreçte dikkat edilmesi gereken belirli kurallar vardır.

İşte Ar-Ge indiriminin nasıl hesaplandığına dair detaylı bir açıklama:

1. Ar-Ge Harcamalarının Tespiti

Ar-Ge indirimi hesaplanırken, önce şirketin Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin giderlerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi gerekir. Ar-Ge faaliyetleri kapsamında değerlendirilen giderler şunlardır:

Personel Giderleri: Ar-Ge projelerinde çalışan personelin maaşları, SGK primleri ve yan hakları bu kapsamda değerlendirilir.
Malzeme Giderleri: Ar-Ge projelerinde kullanılan hammaddeler, parçalar, prototip geliştirme için kullanılan malzemeler.
Yazılım ve Donanım Giderleri: Ar-Ge faaliyetleri için kullanılan yazılım lisansları ve donanım alımları.
Dışarıdan Sağlanan Hizmetler: Danışmanlık, eğitim, test hizmetleri, teknik destek.
Amortisman Giderleri: Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılan sabit kıymetlerin (makine, ekipman vb.) amortisman giderleri.
Seyahat ve Eğitim Giderleri: Ar-Ge personelinin Ar-Ge faaliyetlerine yönelik yaptığı seyahatler ve eğitimler bu kapsamda dikkate alınabilir.

2. Toplam Ar-Ge Harcaması

Yukarıda belirtilen kalemlerin her biri muhasebe kayıtlarında ayrıntılı olarak tutulmalıdır. Ar-Ge faaliyetlerine yönelik toplam giderin hesaplanması, bu harcamaların ayrı bir muhasebe sistemi ile izlenmesiyle yapılır. Şirketin vergi indirimi talep edebilmesi için, bu harcamalar ilgili dönemlerde doğru ve eksiksiz kaydedilmelidir.

Örnek:

Personel Giderleri: 500.000 TL
Malzeme Giderleri: 150.000 TL
Yazılım ve Donanım Giderleri: 50.000 TL
Dışarıdan Sağlanan Hizmetler: 100.000 TL
Amortisman Giderleri: 200.000 TL

Toplam Ar-Ge Harcaması = 500.000 + 150.000 + 50.000 + 100.000 + 200.000 = 1.000.000 TL

3. Ar-Ge İndirimi Oranı

Türkiye'de 5746 sayılı "Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun" kapsamında, şirketlerin Ar-Ge ve yenilik projelerine yaptıkları harcamaların %100’ü vergi matrahından indirilebilir. Yani, Ar-Ge harcamalarının tamamı indirime konu olabilir.

Ancak bu oran, çeşitli ek teşviklerle daha da artırılabilir. Örneğin, Ar-Ge Merkezi statüsüne sahip şirketler için ayrıca %50 ek indirim uygulanabilir. Bunun yanında TÜBİTAK veya başka kamu kurumlarından alınan hibe ve destekler de teşvik kapsamında ek avantajlar sağlayabilir.

4. Vergi Matrahından Düşme

Ar-Ge harcamalarının toplamı belirlendikten sonra, bu tutar gelir veya kurumlar vergisi matrahından düşülür. Bu düşüş, şirketin vergiye tabi kazancını azaltır ve dolayısıyla ödeyeceği vergi miktarını düşürür.

Örnek:

Bir şirketin normal şartlarda vergiye tabi kazancı 5.000.000 TL olsun. Bu şirket aynı yıl içinde 1.000.000 TL tutarında Ar-Ge harcaması yapmışsa, bu harcama vergi matrahından indirilir.

Vergi Matrahı (Ar-Ge indiriminden önce): 5.000.000 TL
Toplam Ar-Ge Harcaması: 1.000.000 TL
Vergi Matrahı (Ar-Ge indiriminden sonra): 5.000.000 - 1.000.000 = 4.000.000 TL

Bu durumda, şirket 5.000.000 TL yerine 4.000.000 TL üzerinden vergi öder ve Ar-Ge harcamaları nedeniyle önemli bir vergi avantajı elde etmiş olur.

5. Ar-Ge İndirimi İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Belgelendirme ve Raporlama: Ar-Ge harcamaları, muhasebe kayıtlarında detaylı olarak tutulmalı ve belge ile ispatlanmalıdır. Vergi denetimlerinde bu belgelerin eksiksiz olması önemlidir.
Ar-Ge Projelerinin Onayı: Ar-Ge indirimi alabilmek için projelerin ilgili kamu kurumları tarafından (örneğin, TÜBİTAK veya Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) onaylanmış ve Ar-Ge faaliyetleri kapsamında değerlendirilmiş olması gerekir.
Ar-Ge Merkezi Statüsü: Eğer bir şirket Ar-Ge Merkezi statüsüne sahipse, ek teşviklerden yararlanabilir. Bu statü, Ar-Ge faaliyetlerinin belirli bir ölçeğe ulaşmış ve düzenli olarak denetlenmiş olduğunu gösterir.
Vergi Beyannamesi Üzerinde Gösterim: Ar-Ge indirimi, yıllık vergi beyannamesi üzerinde ilgili satırlarda açıkça gösterilmelidir. İndirim tutarı ve ilgili Ar-Ge harcamalarının kalemleri beyannameye dahil edilmelidir.

6. Teşviklerin Birbirine Eklenmesi

Ar-Ge indirimi, Türkiye'deki diğer teşviklerle birlikte kullanılabilir. Örneğin:

Kurumlar Vergisi İndirimi: Ar-Ge indirimi, teknoparklarda kurumlar vergisi muafiyeti ile birlikte uygulanabilir. Bu muafiyet, teknoparkta yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlar için geçerlidir.
SGK Primi Teşviki: Ar-Ge personeli için SGK prim desteğinden yararlanarak personel maliyetleri azaltılabilir.
TÜBİTAK ve KOSGEB Destekleri: TÜBİTAK veya KOSGEB gibi kurumlar tarafından sağlanan hibe ve destekler, doğrudan nakit destek sağlayarak Ar-Ge projelerinin finansmanına katkı sağlar.

Sonuç

Ar-Ge indirimi, teknopark veya Ar-Ge merkezi statüsüne sahip şirketler için önemli bir vergi avantajıdır. Ar-Ge harcamalarının %100'ü, hatta belirli şartlarda %150'si vergi matrahından indirilebilmektedir. Ancak bu indirimi alabilmek için şirketlerin Ar-Ge faaliyetlerini dikkatli bir şekilde belgelemeleri, uygun muhasebe sistemini kurmaları ve harcamalarını proje bazında takip etmeleri gerekmektedir.